Chế độ dinh dưỡng cho người cao tuổi mắc đái tháo đường

Người cao tuổi bị đái tháo đường nên ăn gì?

Người cao tuổi đái tháo đường hoàn toàn không phải kiêng tuyệt đối một loại thực phẩm nào bởi có thể dẫn tới thiếu chất nếu kéo dài và làm giảm chất lượng cuộc sống. Bữa ăn khoa học cho người cao tuổi đái tháo đường cũng nên tuân thủ các nguyên tắc của bữa ăn lành mạnh, đảm bảo đầy đủ các thành phần dinh dưỡng như glucid, protein, lipid, chất xơ, …

Với người cao tuổi, chế độ dinh dưỡng cần cá thể hóa để tránh các biến chứng, đặc biệt là hạ đường huyết nếu người bệnh kiêng khem quá mức.

Người cao tuổi đái tháo đường cần ghi nhớ nguyên tắc: Không được bỏ bữa, tuân thủ các hướng dẫn của bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng.

Không kiêng tuyệt đối chất bột đường

Chất bột đường cung cấp 50-60% tổng năng lượng. Tuy chất bột đường là thành phần chủ yếu gây tăng đường huyết sau ăn, nhưng với người đái tháo đường nói chung và người cao tuổi đái tháo đường nói riêng không phải kiêng tuyệt đối chất bột đường. Chất bột đường là chất rất cần thiết cho cơ thể. Vì vậy, người cao tuổi đái tháo đường nên chọn các loại chất bột đường ít gây tăng đường huyết nhanh sau ăn.

Chất bột đường (glucid) có trong: ngũ cốc, các sản phẩm chế biến từ ngũ cốc, sữa, các sản phẩm từ sữa, rau, củ, quả, đường, mật ong, …

Chất bột đường cần được kiểm soát trong khẩu phần ăn từng bữa, từng ngày của người cao tuổi đái tháo đường, để không những tránh tăng đường huyết quá mức sau ăn hoặc tránh hạ đường huyết xa bữa ăn, đặc biệt là hạ đường huyết trong đêm.

Lượng chất bột đường tùy thuộc vào tuổi, giới, tình trạng dinh dưỡng hay bệnh cùng mắc của từng người bệnh.

Tuy nhiên, các khuyến cáo đã chỉ ra rằng: nên cung cấp tối thiểu trong khẩu phần ăn mỗi ngày ≥ 130-150 g chất bột đường (3 lưng bát cơm + 200g trái cây/ ngày) hoặc tùy theo các tình trạng dinh dưỡng và các bệnh cùng mắc cho người cao tuổi đái tháo đường.

Tham khảo các nhóm thực phẩm và chỉ số đường huyết có trong thực phẩm

100

99

83

31

95

72

54

58

135

78

78

67

59

53

53

72

66

55

43

24

56-69

56-69

49

10

19

18

49

41

34

32

52

15

65

103

Thực phẩm tăng đường huyết thấp là thực phẩm có chỉ số GI ≤ 55 %; trung bình: 56 – 69% và cao ≥ 70%

Chất bột đường có trong nhiều loại thực phẩm khác nhau. Khả năng làm tăng đường huyết của 1 loại thực phẩm gọi là chỉ số tăng đường huyết (Glycemic Index – GI). Thực phẩm tăng đường huyết thấp là thực phẩm có chỉ số GI ≤ 55 %; trung bình: 56 – 69% và cao ≥ 70% (phụ lục kèm theo).

Chất béo cung cấp 20-30% tổng năng lượng

Chất béo cung cấp nhiều năng lượng (1g chất béo cung cấp 9 kcal trong khi 1g chất bột đường hoặc 1 g chất đạm chỉ cung cấp 4 kcal). Vì vậy nên hạn chế các thực phẩm chiên, rán… sử dụng nhiều dầu, mỡ (bánh rán các loại, khoai tây chiên…).

Người cao tuổi đái tháo đường nên giảm cân khi có thừa cân – béo phì, hãy thảo luận với bác sĩ dinh dưỡng của mình để biết nên duy trì cân lý tưởng là bao nhiêu. Vì các loại chất béo có những ảnh hưởng khác nhau đến sức khỏe. Do vậy, người cao tuổi nên hạn chế sử dụng các thực phẩm chứa nhiều a xít béo bão hòa như: thịt mỡ, mỡ, thực phẩm chiên rán nhiều mỡ, thực phẩm chế biến sẵn,…

Người cao tuổi đái tháo đường cũng cần hạn chế các thực phẩm chứa nhiều cholesterol như: óc, lòng, tim, phủ tạng,…

Người cao tuổi đái tháo đường nên sử dụng các a xít béo không bão hòa có trong dầu thực vật, mỡ cá, các hạt chứa dầu (lạc, vừng, mè, hạt hướng dương, hạt bí, hạt điều…) với số lượng hợp lý.

Ưu tiên sử dụng các món nộm, sa lát trộn, các món chế biến ở nhiệt độ thấp thay vì nướng, rán ở nhiệt độ cao kéo dài hoặc sử dụng dầu chiên rán nhiều lần do các a xít béo bị biến đổi ở nhiệt độ cao tạo ra các a xít béo thể trans – là chất gây xơ vữa mạch cao, nguy cơ xấu đến sức khỏe tim mạch.

Chất đạm nên cung cấp 15-20% tổng năng lượng

Chất đạm (protein) bao gồm protein có nguồn gốc động vật (thịt, cá, trứng, sữa…) và protein có nguồn gốc thực vật (các loại họ đậu, đỗ, lạc, vừng, đậu phụ, …).

Đối với người cao tuổi đái tháo đường, chất đạm không hạn chế chặt chẽ như tinh bột, chất béo bão hòa, cholesterol. Tổng lượng chất đạm ăn vào khoảng 1-1,5 g/kg cân nặng/ngày. Tuy nhiên, cần giảm chất đạm đối với người đái tháo đường có bệnh kèm theo như suy thận, gút…

Trứng

Tuy trứng có chứa nhiều cholesterol là chất làm tăng nguy cơ xơ vữa mạch nhưng trứng cũng là nguồn cung cấp chất đạm, rất giàu các a xít amin thiết yếu mà cơ thể không thể tự tổng hợp được. Ngoài ra, trứng là thực phẩm dễ kiếm, dễ chế biến, dễ ăn và không đắt tiền, do đó người cao tuổi đái tháo đường vẫn có thể ăn trứng nhưng không nên quá 3-4 quả/tuần.

Chất xơ

Người bệnh cao tuổi đái tháo đường cần tăng cường ăn các thực phẩm giàu chất xơ như rau xanh, hoa quả chín ít ngọt, ngũ cốc nguyên hạt….

Chất xơ có nhiều trong rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, hoa quả tươi ít ngọt. Chất xơ có tác dụng làm kéo dài quá trình tiêu hóa nên giảm tăng đường huyết sau ăn. Mặt khác, chất xơ còn có tác dụng làm đầy dạ dày nên tăng cảm giác no, giảm hấp thu chất béo nên làm giảm lipid máu.

Mỗi bữa khi bắt đầu bữa ăn, người cao tuổi đái tháo đường nên ăn 150-200g rau tương đương 1 bát con rau.

Muối

Người cao tuổi đái tháo đường nên ăn giảm muối, ăn nhạt bởi chế độ ăn nhiều muối sẽ làm tăng nguy cơ tăng huyết áp.

Hạn chế các loại thực phẩm có nhiều muối trong quá trình bảo quản hoặc chế biến: nước mắm, cà muối, mỳ tôm, bánh mặn, xúc xích, giò, chả…

Uống đủ nước

Người cao tuổi thường hay quên uống nước. Nước rất quan trọng đối với quá trình chuyển hóa dinh dưỡng trong cơ thể. Nên uống khoảng 1,5-2,5l nước/ngày.

Nên uống nước đun sôi để nguội, nước khoáng, nước trà xanh. Hạn chế sử dụng nước ngọt đóng chai, nước mía, nước hoa quả…